Seleziona dizionario:

Sinonimi e Contrari Friulani

dî v.

  1. [it. annunciare v.tr.] (riferî il non di un visitadôr) cui aio di dî?
  2. [it. chiamare v.tr.] (dâ un non o un sorenon a cdn.)
    sinonims
    dâ di non, dâ di sorenon, dâ non
  3. [it. chiamare v.tr.] (cualificâ, definî) cheste e je ce che jo o clami o ancje o dîs une biele fotografie
    sinonims
    cualificâ, definî
  4. [it. denominare v.tr.] (definî, cualificâ)
    sinonims
    cualificâ, definî
  5. fig. [it. dettare v.tr.] (conseâ) o voi simpri daûr a ce che mi dîs l'istint
    sinonims
    butâ, conseâ, cuziâ, imbocjâ, inspirâ
  6. [it. dire v.tr.] (comunicâ cu la vôs)
    sinonims
    afermâ, comunicâ, contindi, dâ jù, declarâ, dî sù, motivâ, pandi, proferî, professâ, pronunziâ, protestâ, testificâ
  7. [it. dire v.tr.] (cun significât gjenerâl al pues sostituî verps che a precisin o che a definissin chel istès concet) dî la lezion di storie
    sinonims
    afermâ, butâ fûr, contâ, contâ sù, distaponâ, dî sù, esponi, manifestâ, meti fûr, motivâ, palesâ, pandi, proferî, professâ, pronunziâ, recitâ, riferî, ripuartâ, scussâ, spiâ, tirâ fûr
    (recitâ) dî o ancje dî sù la Avemarie, dî messe
    sinonims
    butâ fûr, contâ, contâ sù, dî sù, esponi, meti fûr, proferî, pronunziâ, recitâ, tirâ fûr
    (contâ) dî une conte
    sinonims
    afermâ, contâ, contâ sù, distaponâ, manifestâ, meti fûr, motivâ, palesâ, pandi, professâ, riferî, ripuartâ, scussâ, spiâ
    (afermâ) jo o dîs che al è cussì
    sinonims
    riferî
    (riferî) dî la gnove, no stâ a dî il nestri segret a nissun
    sinonims
    pandi, riferî, ripuartâ
  8. [it. dire v.tr.] (esponi, declarâ cun peraulis, scrits e v.i.) dî lis sôs ideis, dî i siei sintiments
    sinonims
    confessâ, declarâ, esponi, palesâ, pandi, rivelâ, spiâ
    contraris
    contradî, cuvierzi, dineâ, discognossi, disdî, platâ, refudâ, rimplatâ, sclupâ, scuindi, taponâ
    (confessâ, palesâ) no dî nuie
    sinonims
    confessâ, palesâ, pandi, rivelâ, spiâ
    contraris
    contradî, cuvierzi, dineâ, discognossi, disdî, platâ, refudâ, rimplatâ, sclupâ, scuindi, taponâ
  9. fig. [it. dire v.tr.] (esprimi, significâ, spec. in contest negatîf) chest romanç al dîs pôc, un libri che nol dîs nuie
    sinonims
    esprimi, meti fûr, mostrâ, pandi, rindi
    contraris
    tasê
  10. fig. [it. dire v.tr.] (dimostrâ, provâ) cheste letare e dîs trop che al è stupit, il so ritart al dîs dut ce che al è di dî
    sinonims
    certificâ, protestâ, provâ, testâ, testificâ
    contraris
    tasê
  11. [it. dire v.tr.] (imponi, comandâ)
    sinonims
    comandâ, imponi, ordenâ
  12. [it. dire v.tr.] (fâ capî) la sô muse no mi dîs nuie di bon
    sinonims
    conseâ, racomandâ, sugjerî
  13. [it. dire v.tr.] (esprimi critichis, lagnancis e v.i.) al à simpri alc ce dî
  14. [it. dire v.tr.] (considerâ, esprimi un judizi, spec. chel di tancj)
    sinonims
    calcolâ, clamâ, intindi, judicâ, nomenâ, prossumâ, ritignî, tignî
    (clamâ, nomenâ)
    sinonims
    clamâ, nomenâ
  15. [it. dire v.tr.] (cun valôr impers.) si dîs che e sarà une buine anade di vin
    sinonims
    someâ
  16. [it. dire v.tr.] (cun valôr impers., esprimi intune lenghe)
    sinonims
    esprimi, tradusi, voltâ
    (fevelâ just) no si dîs 'pisei', ma 'cesarons'
  17. [it. dire v.tr.] (in loc. pragm.) no dîs di no
    (par dî che si trate di une robe scontade) o vuei ben dî, al è dibant dîlu
    (nuie altri di dî di plui)
    (nuie di dî o di obietâ) no vê nuie ce dî
    (jessi dacuardi, no vê nuie ce obietâ) tu puedis ben dîlu
    (no jessi nuie di fâ)
    (ciert, dal sigûr)
    (par esprimi cun enfasi maravee o disaprovazion) o domandi e o dîs
    (dite di alc che al à un so pês)
    (par meti enfasi intune valutazion, un judizi e v.i.) mi larà, a dî pôc, une ore par rivâ
    (cualsisei)
    (par une espression o une peraule ben cognossude) cemût che si dîs, cemût che si dîs
    (par esprimi maravee e displasê che alc al sedi sucedût) e dî che mi someave une persone oneste
    (par introdusi une altre precisazion in plui) par dî miôr
    (une espression o une peraule che no van cjapadis a la letare) si fâs par un dî o ancje par mût di dî o ancje metìn a dî
    (par comedâ une afermazion)
    (cence volê vantâsi) no par dî
    (cuant che alc no si pues dineâ) nol è nuie ce dî
    (par pandi maravee, incre(te filosofie hegeliane, complès dai trê moments, lis oposizions e la lôr sintesi, che a fasin il moviment concret e storic dal Spirt) triade dialetiche: dulitât) no stâ a dîmi!
  18. [it. dire v.tr.] (unît a particulis clitichis par formâ costruts verbâi e averbiâi) dîle juste, dîle dute, dîle gruesse, par dîle curte, a dîle juste, a dîle dute, a dîle sclete o ancje par dîle dute
    sinonims
    dî sù
  19. [it. dire v.intr.] (cjacarâ)
    sinonims
    contâ, dî sù, plombâ fûr
    (contâ, lâ a dî)
    sinonims
    contâ, dî sù, plombâ fûr
  20. [it. dire s.m.] (dome tal sing., la maniere di dî, di cjacarâ) a colp si è fermât tal so dî
    sinonims
    discors, opinion
    (opinion) a gno dî o ancje par gno cont la sielte e je juste
    sinonims
    opinion
    (composizion di viers) il dî in rime
    sinonims
    discors
    (discors) al finì il so dî cuntune stocade
  21. [it. drizzarsi v.pronom.intr.] (mandâ la peraule)
    sinonims
    voltâsi
  22. [it. eccepire v.tr.] (afermâ alc di contrari o fâ une osservazion suntune cuistion, suntun argoment, suntune propueste) su chest progjet nol è nuie di dî o ancje di dî cuintri
    sinonims
    criticâ
  23. [it. esprimere v.tr.] (comunicâ alc cu la intenzion di fâlu) chest libri nol dîs nuie piç
    sinonims
    fâ viodi, mostrâ
  24. [it. indicare v.tr.] (di imprescj, segnâi e sim., dâ une informazion) il conteminûts al dîs che la torte e je cuete
    sinonims
    pandi, spiâ
  25. [it. lamentarsi v.pronom.intr.] (cun litote par dî il contrari) no pues lamentâmi o ancje no pues dî nuie
  26. [it. mettere a parte loc.v.] (fâ che alc si lu sepi)
  27. [it. proferire v.tr.] (dî, massime in maniere clare)
  28. [it. pronunciare v.tr.] (dî) no stâ a dî chês peraulis!
    sinonims
    butâ, butâ fûr, dâ fûr, emeti, esprimi, imbastî, innomenâ, manifestâ, meti fûr, molâ fûr, nomenâ, professâ, pronunziâ, rindi
  29. [it. rappresentare v.tr.] (esplicâ, esponi)
    sinonims
    butâ fûr, esplicâ, esponi, esprimi, figurâ, furnî, ilustrâ, meti fûr, motivâ, pandi
  30. [it. recitare v.tr.] (di leçs, regolaments e v.i., vê dentri ciertis disposizions)
    sinonims
    afermâ, sostignî
  31. [it. ridire v.tr.] (tamesâ ce che a fasin o a disin chei altris) su di jê tu âs pôc ce dî o ancje tu âs pôc ce da dî
  32. [it. ripetere v.tr.] (riferî, ripuartâ, spec. come peteç) ti dîs il so discors, ma no stâ a pandilu a di nissun
    sinonims
    contâ, dî su, pandi, rapuartâ, riferî, stradî
  33. [it. scambiare v.tr.] (dî un cul altri) a jerin daûr a passâsi o ancje a dîsi lis lôr impressions
    sinonims
    baratâ, butâ, scambiâ
  34. [it. volere1 v.tr.] (cun subiet indeterminât, pensâ, crodi) si dîs che lis robis a sedin ladis cussì
    sinonims
    contâ, crodi, pensâ, scrupulâ, suponi
    (tramandâ) la liende e dîs che Atile al vedi fat tirâ sù il cuel di Udin
    sinonims
    contâ